HÔM NAY CÓ PHẢI LÀ THU

nguyễnxuânthiệp

 

Mùa thu tới

 

Dưới
bầu trời nhiều mây điểm vài hạt mưa thưa, anh gởi đến em một bài viết của năm nào
như một khúc nostalgia mùa thu. Em đọc nhé.

Hôm
nay có phải là thu...
Có vẻ như đây là một câu hỏi, khá là bâng quơ, không biết hỏi mình hay hỏi ai.
Và khi vừa cất tiếng lên là thấy ngay bầu trời chập chùng của mùa thu và nghe
vang lên trong đầu những câu thơ của Đinh Hùng ngày nào. Đồng thời cũng nhớ lại
những ca khúc đã làm nên tâm cảm của mình một thời tuổi trẻ. Vậy hôm nay nhân
buổi nhàn hứng, gặp lúc hè vãn thu về, Nguyễn tôi xin được cùng bạn đọc bàn
phiếm đôi dòng về những hương sắc không bao giờ nhạt phai trong tim người.

 

   Hôm nay có phải là thu… Câu thơ của Đinh
Hùng quả thật đơn giản như một lời nói, ấy vậy mà gợi lên trong lòng biết bao
cảm xúc. Vâng. Hôm nay có phải là thu / Mây năm xưa đã phiêu du trở về...
Mình đọc và thuộc bài thơ từ thuở còn Trung học ở Huế, nghĩa là lúc mộng chưa
phai tàn, đời chưa đá đít đòi phen và vòng kim cô Cộng Sản chưa thít chặt lên
đầu dân tộc. Bài thơ mùa thu thật đẹp ấy đã ở lại trong đầu qua suốt năm sáu chục
năm, bất chấp những đợt sóng bể dâu, không thèm biết đến những hệ lụy nhân sinh
và áo cơm hành hạ.

  Hôm nay, bầu trời Dallas nhiều mây xám, và
hình như có mưa thưa, tiếng sấm chuyển bụng ì ầm đâu ở cuối chân trời. Trí óc
lại trở về với những câu thơ mùa thu của Đinh Hùng bèn ngồi chép ra giấy gởi
qua làn sóng hư không về nơi phương trời viễn mộng để ai đó đồng cảm đồng tình
thì đưa tay đón nhận. Em đi hoài cảm một mình / Hai lòng riêng để mối tình cô
đơn / Hôm nay tưởng mắt em buồn / Đã trông thấp thoáng ngọn cồn bóng sương /
Lạnh lùng trăng gió tha hương / Em về bên ấy ai thương em cùng... Vâng. Cảm
ơn thi sĩ Đinh Hùng. Cảm ơn mùa thu.

   Nói về những bài thơ mùa thu thì nhiều lắm.
Hàng ngàn bài, khởi đi từ Thu Hứng của Đỗ Phủ rồi đến Cảm Thu Tiễn Thu của Tản
Đà. Ngoài ra, kẻ nào đã có cắp sách đi học lại không thuộc lòng Tiếng Thu của
Lưu Trọng Lư (thật ra, bài này chẳng để lại dấu tích gì bao nhiêu trong đầu óc
kẻ này). Rồi nào là Chanson d'Automne Thu Ca của Paul Verlaine, Automne Malade
Mùa Thu Ốm của Guillaume Apollinaire… Cũng như âm nhạc, ít ra cũng có tới hàng
trăm bài nhạc viết về mùa thu. Phải nói hầu hết đều hay. Ai không yêu Giọt Mưa
Thu, Buồn Tàn Thu, Thu Quyến Rũ, Em Ra Đi Mùa Thu, Mùa Thu Chết, Les Feuilles
Mortes The Falling Leaves?... Thế nhưng, riêng đối với kẻ này đặc biệt có hai
bài thân thiết nhất và dấu yêu nhất mỗi khi lòng bâng khuâng tự hỏi "hôm
nay có phải là thu". Đó là Thu Vàng của Cung Tiến và Nhìn Những Mùa Thu Đi
của Trịnh Công Sơn. Em sẽ hỏi, hơi cao giọng và ray rứt: Tại sao? Tại sao? Thì
đây là câu trả lời: Chẳng tại trăng tại sao gì cả. Hay chỉ tại vì hai bài vừa
nói có dính chút xíu tới những năm tháng màu xanh của kẻ này. Thu Vàng với năm
đầu tiên làm sinh viên trường Luật -có cả Hồ Đăng Tín và Cung Tiến chung lớp,
chung bàn. A, những chiều xưa, gõ bước đi dưới hàng cây sao đường Duy Tân, lòng
chưa yêu ai và chưa vướng bận những tính toán dung tục của cuộc đời. Nhạc của
Cung Tiến đã tạo nên không gian trong sáng ấy. Có nhớ bâng khuâng, có chút chán
chường nhưng chưa hề biết tới u sầu, tuyệt vọng. Chiều hôm qua lang thang
trên đường / Hoàng hôn xuống chiều thắm muôn hương / Chiều hôm nay trời nhiều
mây vương / Có mùa thu vàng... Vâng. Mùa thu vàng tới là mùa lá vàng rơi...
Cung Tiến viết “Thu Vàng” là để tặng Hà Nội thời thơ ấu của ông. Với kẻ
này, Thu Vàng cũng là một loại les premières fleurs của Paul Verlaine...
những bông hoa đầu tiên trong cuộc đời.

   Và Nhìn Những Mùa Thu Đi. Theo tài
liệu của Đặng Tiến và Hoàng Nguyên Nhuận (tức Hoàng Văn Giàu, khét tiếng đấu
tranh thời thập niên 60, ở Huế) thì Trịnh Công Sơn sáng tác bài này vào năm
1967. Hoàng Nguyên Nhuận còn chú thích thêm một câu xanh rờn: "Năm 1967,
giữa lúc chúng tôi (tức anh ta và đám phản chiến đi theo MTGPMN) còn lận đận
trong tù vì chiến dịch Nước Lũ, thì Trịnh Công Sơn vẫn còn mơ màng nhìn những
mùa thu đi". Thế đấy. Nhưng thôi mặc xác chiến dịch Nước Lũ con quỷ sứ gì
đó của anh chàng Hoàng Nguyên Nhuận, chúng ta nhìn bài ca dưới một ánh sáng khác.
Nhìn những mùa thu đi / Anh nghe sầu lên trong nắng... Năm 1967, triết
học hiện sinh và phong trào hippie cùng lối sống bụi đã quét qua đời sống thanh
niên ở các đô thị miền Nam. Thế nhưng, ca từ trong ‘Nhìn Những Mùa Thu Đi’ vẫn
chứa đầy tình và mộng. Cùng với sầu lên trong nắng, còn có tháng ngày chết
trong thu tàn, có lãng quên và mộng nhạt phai... Có điều cần ghi nhận là ở đây,
nỗi sầu chưa đậm nét, chưa tới độ chin muồi đau đớn của "đóa hoa vàng mỏng
manh cuối trời / như một lời chia tay"... Không gian trong bài ca có nắng
trên hàng cây công viên, có gió heo may se lạnh và đặc biệt, có màu tím loang
trên hè phố, mang nỗi buồn lãng du bụi bặm của thời đại. Từ màu vàng của mùa
thu Hà Nội bầu trời Cung Tiến, chuyển qua màu tím buổi chiều xác xơ buồn của
Huế, ta thấy dường như tâm hồn vừa bước qua một ngưỡng nào đó, trước khi đi dần
vào thế giới của cơn ác mộng chiến tranh, mang khuôn mặt dữ dằn, khốc liệt.

   Dẫu thế nào đi nữa, với Nguyễn tôi, thì Hôm
Nay Có Phải Là Thu, và Thu Vàng, cùng với Nhìn Những Mùa Thu Đi, là cả một thời
đầy xúc cảm trong sáng và mơ mộng không bao giờ mất dấu tích.

NXT