PHÙ NAM TECHO CON KÊNH LỊCH SỬ VÀ NHỮNG BƯỚC TIẾN HÀNH DỰ ÁN GIỮA TRIỀU ĐẠI CHA VÀ CON

NGÔ THẾ VINH
 
          Biết mình biết người, trăm trận không nguy
          Tri kỷ tri bỉ, bách chiến bất đãi –
Tôn Tử
          知己知彼, 百戰不殆_孫子
 
Gửi
20 triệu cư dân ĐBSCL
không
được quyền cất tiếng nói
Gửi
Nhóm Bạn Cửu Long
 

Hình
1:
Viễn cảnh một ĐBSCL khô hạn và sa mạc hoá,

không
lẽ đây là “gia tài của mẹ”, một di sản thế hệ này để lại

cho
các thế hệ con cháu trong tương lai. Đây là cái giá rất đắt

mà
Việt Nam phải trả cho chuỗi những con đập thuỷ điện thượng nguồn và các dự án

chuyển
dòng lấy nước từ con sông Mekong, trong đó có con Kênh Phù Nam Techo.

(Nguồn:
photo by TTXVN / Vietnam+, cảnh hạn hán trên một cánh đồng lúa

vốn
phì nhiêu của tỉnh Sóc Trăng 03/2016)

 
MỘT
TRIỀU ĐẠI CHA VÀ CON
 
Hun
Sen đã chính thức chuyển quyền cho con từ ngày 22/8/2023. Tuy Hun Manet là Thủ
tướng mới nhưng Hun Sen vẫn có một ảnh hưởng gần như tuyệt đối từ phía sau hậu
trường. Hun Sen viết trên trang Facebook – “Đây chưa phải là kết thúc. Tôi
còn tiếp tục phục vụ ở những cương vị khác ít nhất cũng tới năm 2033” (tức
là mười năm nữa, lúc đó Hun Sen 81 tuổi). Tìm hiểu về giới lãnh đạo bao gồm
hai thế hệ Cha và Con của chính trường Cam Bốt hiện nay và ít ra trong 10
năm tới thiết nghĩ là điều rất cần thiết.
 
Tiểu
sử Hun Sen:
Sinh
năm 1952 tại một ngôi làng nhỏ thuộc tỉnh Kampong Cham bên bờ sông Mekong,
nhưng khai sinh sớm hơn [4/4/1951], để đủ tuổi gia nhập Khmer Đỏ. Tên thật là
Hun Bunal, học vấn qua bậc tiểu học, sau đó tham gia các phong trào tranh đấu.
Có gốc là sĩ quan Khmer Đỏ, với cấp bậc Tiểu Đoàn trưởng vào những năm 1970s. Bị
chiến thương hư một mắt trái khi theo Pol Pot tấn công thủ đô Phnom Penh tháng
4/1975. Để tránh một cuộc thanh trừng của Khmer Đỏ, Hun Sen đào ngũ năm 1977
sang chiến đấu trong quân đội Việt Nam. Hun Sen nói được tiếng Việt với “accent
Khmer” và có tên Việt là Hai Phúc. Khi hơn 100 ngàn quân CS Việt Nam tràn qua
Cam Bốt, lật đổ được chính quyền Khmer Đỏ, Hun Sen được Việt Nam đưa lên làm
Ngoại trưởng trong một chính phủ mới do Việt Nam thiết lập. Lúc đó Hun Sen mới
27 tuổi, rồi trở thành Thủ tướng Cam Bốt từ tháng 1/1985 lúc mới 33 tuổi, được
coi là trẻ nhất, và giữ ghế Thủ tướng lâu nhất không chỉ ở châu Á mà cả với thế
giới hiện nay. Hun Sen thống lĩnh chính trường Cam Bốt và là khuôn mặt lớn của
khối ASEAN trong mấy thập niên qua.
 
Hun Sen lãnh đạo Đảng Nhân Dân Cam Bốt / CPP, được giới ngoại giao
và báo chí coi như một thứ “Người Hùng”.

Hình 2: Hun Sen từng tham gia lực
lượng Khmer Đỏ những năm 1970svới cấp bậc Tiểu Đoàn Trưởng. 

Bị chiến thương hư
một mắt trái khi theo Pol Pottấn công thủ đô Phnom Penh tháng 4/1975. Sợ bị
Khmer Đỏ

thanh trừng, Hun Senđào ngũ năm 1977 tham gia chiến đấu trong hàng ngũ
quân đội Việt Nam, có tên Việt là Hai Phúc.

(Nguồn: The New York Review 23/7/2012) 

 
Năm
1987, Hun Sen bị Amnesty International lên án vi phạm nhân quyền vì các vụ tra
tấn tù nhân chính trị. Từng bị các đối thủ lên án là “bù nhìn” của Hà Nội,
nhưng thực tế Hun Sen đã rất bản lãnh và độc lập khi chọn tách ra khỏi Việt Nam
và đưa đất nước Cam Bốt đi vào quỹ đạo của Bắc Kinh. Nổi tiếng cai trị bằng đôi
bàn tay sắt, nhưng cũng không thiếu tai tiếng về các vụ tham nhũng về đất đai,
dầu khí và các hợp đồng khai thác tài nguyên của Cam Bốt.
 
Sẽ
thiếu sót, nếu không ghi nhận ở đây, trong thời gian làm Thủ tướng, Hun Sen đã
nhận được khoảng hơn 10 học vị Tiến sĩ Danh dự từ các đại học khác nhau trên khắp
thế giới, trong đó có 2 học vị Tiến sĩ của Hà Nội: một về Chính trị học
(1991), và một về khoa Giáo Dục (2007); chưa kể tới hàm Giáo sư về khoa Bang
giao Quốc tế của một Đại học Costa Rica, Trung Mỹ. Với từng ấy quyền lực và hào
quang, Hun Sen được Quốc vương Sihanouk phong cho phẩm tước cao quý “Samdech”
[Wikipedia] và còn được mệnh danh là “Đứa Con của Đế quốc Khmer / The Son of
the Khmer Empire”
 
Tiểu
sử Hun Manet:
Hun Manet với tước hiệu đầy đủ là: Samdech Moha Bovorthipadi Hun Manet,
sinh ngày 20/10/1977 một tướng lãnh quân đội Hoàng gia và chính khách thuộc thế
hệ thứ hai của Cam Bốt sau thời kỳ Khmer Đỏ. Hun Manet học trung học tại Phnom
Penh. Năm 1995, ở tuổi 18, gia nhập Quân đội Hoàng gia Cam Bốt. Cùng năm, Hun
Manet được nhận vào Học viện Quân sự West Point nổi tiếng nhất của Hoa Kỳ. Tốt
nghiệp West Point 4 năm sau ở tuổi 22 (1999) với học vị Cử nhân, là người Khmer
đầu tiên tốt nghiệp học viện này. Manet có thêm hai bằng cấp về Kinh tế: Thạc
sĩ M.A. Đại học New York và Tiến sĩ Ph.D. Đại học Bristol Anh Quốc.
 
Hun
Sen đã chuẩn bị rất kỹ lưỡng trước khi quyết định chuyển quyền cho con trai Hun
Manet với đầy đủ mọi nghi thức trước đó: ngày 7/8/2023, Vua Norodom Sihamoni đã
ký văn bản chính thức bổ nhiệm Hun Manet làm Thủ tướng kế vị Hun Sen, để thành
lập nội các mới với điều kiện được Quốc hội thông qua. Dĩ nhiên phiên họp Quốc
hội khoáng đại lần thứ 7 đã bỏ phiếu thuận với đa số tuyệt đối ngày 22/8/2023
cũng là ngày Hun Manet tuyên thệ nhậm chức.

 

Hình
3:
Hun Manet tốt nghiệp Học viện West Point, New York tháng 5/1999,

cũng
là người Khmer đầu tiên xuất thân từ học viện quân sự danh tiếng này của Hoa Kỳ.

(Nguồn:
AP)

 

Không
giống như thân phụ trưởng thành và vươn lên từ một đất nước Cam Bốt tao loạn và
chiến tranh, Hun Manet được lớn lên trong một gia đình đã bước vào giai cấp quyền
quý, được hưởng một nền giáo dục Tây phương sâu đậm với văn võ gần như song
toàn. Nhưng xem ra, Hun Manet chưa đủ khả năng thoát ra khỏi vòng kiềm tỏa của
thân phụ – ít nhất là ở những năm đầu, cho dù có ước muốn thay đổi hướng đi của
Cam Bốt hay không. Giới quan sát am hiểu tình hình xứ Chùa Tháp cho đây là một
ước đoán với kỳ vọng quá sớm.
 
MỘT
BẢO ĐẢM MỐI QUAN HỆ VỚI TRUNG QUỐC
Trong
cuộc họp báo ngày thứ Tư, 26/7/2023 Hun Sen chính thức thông báo sẽ từ chức sau
ngót 40 năm cầm quyền và Hun Manet sẽ là Thủ tướng mới của nội các. Chu
đáo hơn nữa, Hun Sen trước đó còn gửi thư cho Thủ tướng Trung Quốc Lý Cường /
Li Qiang, với cam kết đảm bảo sẽ tiếp tục mối liên hệ thắm thiết với Bắc Kinh
sau khi chuyển quyền cho người con trai lớn của ông vào tháng tới.
 

Hình
4a:
Ngày 10/02/2023, Thủ tướng Hun Sen (giữa) dẫn người con trai cả là Hun Manet
(trái),

tới
diện kiến Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình (phải). Đây là lần đầu tiên có một
cuộc viếng thăm

chính
thức của “cha và con” tới Bắc Kinh, chuẩn bị cho bước nhường ngôi cho con.

(Nguồn:
Hun Sen Facebook).

 

Hình
4b:
Ngày 14/9/2023, bảy tháng sau, Hun Manet chính thức viếng thăm

Bắc
Kinh lần thứ hai nhưng với cương vị là tân Thủ tướng Vương quốc Cam Bốt.

Hun
Manet đã gặp Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình, với hứa hẹn sẽ thắt chặt hơn nữa

mối
giao hảo tốt đẹp đang có giữa hai quốc gia. Ngày 17/9/2023 Hun Manet tới thăm Hội
chợ

Triển
lãm Trung Quốc và các Quốc gia ASEAN tại thành phố Nam Ninh, tỉnh Quảng Tây.

(Nguồn:
Khmer Times)

 
TRỤC
PHNOM PENH – BẮC KINH
VÀ
DỰ ÁN KÊNH PHÙ NAM
 
Chiếu
theo điều khoản 4.3.2 của Hiệp Định Sông Mekong 1995, tuy không một quốc gia
nào có quyền phủ quyết nhưng Dự án Kênh Phù Nam Techo vẫn phải trải qua 3 giai
đoạn: Thông Báo, Tham Vấn và Thỏa Thuận viết tắt là PNPCA.
 
Vậy
Dự án Kênh Phù Nam Techo hôm nay đang ở giai đoạn nào? Tuy mới là Giai đoạn I,
với Thủ tục Thông báo / Procedures of Notification tới các thành viên của 4 quốc
gia trong MRC, do Thái Lan và Lào là hai quốc gia phía trên nguồn, Dự án kênh
Phù Nam Techo sẽ không ảnh hưởng xuyên biên giới trực tiếp tới hai quốc gia này
nên họ không có nhiều quan tâm và có lẽ sẽ không phản đối. Kênh Phù Nam Techo
trở thành vấn đề của hai nước láng giềng Việt Nam và Cam Bốt. Do Việt Nam ở
phía cuối nguồn, giáp ranh với Cam Bốt nên ảnh hưởng xuyên biên giới /
transboundary effects hiển nhiên là có thật nên đã làm dấy lên mối lo ngại
về phía Việt Nam khi mà ĐBSCL đang thiếu nước và ngày càng bị nhiễm mặn. [4]
Nhận
được Thông báo của Chính phủ Cam Bốt ngày 8/8/2023, lẽ ra là bắt đầu bước vào
Giai đoạn II, mỗi nước thành viên có thời gian 6 tháng để Tham vấn trước /Prior
Consultation.
Nhưng
chính phủ Cam Bốt và các công ty xây dựng Trung Quốc đã rầm rộ khẩn trương tiến
hành Dự án với liên tiếp những ký kết:
_
Ngày 11/10/2023 lễ ký kết Khung Thỏa thuận sơ bộ [Framework Agreement] ở Nam
Vang
Vào
ngày 11/10/2023, Sun Chanthol Đệ nhất Phó Thủ tướng kiêm Phó Chủ tịch Hội đồng
Phát triển Cam Bốt đã chủ trì một cuộc họp để thảo luận với ông Chu Dũng / Zhou
Yong* đại diện Công ty Cầu Đường Trung Quốc (CRBC) về một bản dự thảo Khung Thỏa
thuận FA / Framework Agreement về Dự án Hệ thống Tonle Bassac Thủy lộ và Hậu cần
(Tonle Bassac Navigation & Logistics System Project) hay có tên là “Funan
Techo Canal Project”.
Khung
Thỏa thuận FA sau khi ký kết, sẽ được xem xét, để xác định tiềm năng của Dự án
Kênh Phù Nam Techo qua các cuộc nghiên cứu sâu rộng không chỉ về giao thông đường
thủy mà còn bao gồm mọi khía cạnh về những lợi ích kinh tế và xã hội.

 

Hình
5:
Trên, ngày 11/10/2023, Đệ nhất Phó Thủ Tướng Cam Bốt Sun Chanthol đã chủ trì

một
phiên họp với ông Chu Dũng*, đại diện công ty Cầu Đường Trung Quốc [CRBC] để ký
kết một Khung Thỏa thuận / Framework Agreement về Dự án Kênh Phù Nam Techo; dưới,
Chu Dũng* là: Phụ tá Tổng Giám đốc Cầu Đường của Trung Quốc, kiêm Tổng Giám đốc
các dự án cầu đường ở Cam Bốt. [Nguồn:
*SOHU, Beijing] [1]

 
_
Ngày 17/10/2023, chỉ 6 ngày sau là lễ ký kết chính thức cấp chính phủ ở ngay tại
Bắc Kinh.
Ngày
17/10/2023, Vương quốc Cam Bốt đã ký một thỏa hiệp cho phép các công ty Trung
Quốc thực hiện cuộc nghiên cứu tính khả thi của Dự án Kênh Phù Nam Techo. Lễ ký
kết đã đặt dưới quyền chủ tọa của Thủ tướng Cam Bốt Hun Manet vào chiều thứ Ba
17/10/2023 tại Bắc Kinh.
Phó
Thủ tướng Sun Chanthol, kiêm Đệ nhất Phó Chủ tịch Ủy ban Phát triển Cam Bốt
(CDC / Council of the Development of Cambodia) đã ký bản thỏa hiệp với các đại
diện Công ty Cầu Đường của Trung Quốc (CRBC / China Bridge and Road
Corporation). Chanthol nhấn mạnh, “Lễ ký kết hôm nay là một bước khác tiến tới
thành công trong dự án tiếp vận quan trọng của Cam Bốt”. Ông hy vọng sẽ khởi
công xây dựng dự án vào năm 2024

 

Hình
6a:
Chiều thứ Ba 17/10/2023 tại Bắc Kinh, đặt dưới quyền chủ tọa của

Thủ
tướng Cam Bốt Hun Manet, Phó Thủ tướng Sun Chanthol, kiêm Đệ nhất

Phó
Chủ tịch Ủy ban Phát triển Cam Bốt đã ký bản thỏa hiệp với các đại diện Công

ty
Cầu Đường của Trung Quốc cho phép họ thực hiện cuộc nghiên cứu tính khả thi của

Dự
án Kênh Phù Nam Techo.

Hình
6b:
Lễ ký kết cũng bao gồm cả các quan chức của Bộ Bưu điện

và
Viễn thông (MPTC / Ministry of Posts and Telecommunications) Cam Bốt

với
các đối tác của Công ty Kỹ thuật Viễn thông, tư vấn và quản lý công nghệ

đa
phương tiện Hoa Vi Trung Quốc (Huawei Technologies Co., Ltd.) [2]

 
_
Ngày 25/10/2023, sau chuyến viếng thăm chính thức từ Bắc Kinh về, Hun Manet đã
tới tỉnh Kampong Cham, trong một chương trình có tên “get-together / cùng gặp
nhau”, và trước đông đảo các công nhân may mặc Khmer, Hun Manet đã rất tự tin
và hùng biện khi nói về Dự án Kênh Funan Techo có tính cách lịch sử của dân tộc
Khmer, sẽ đem lại cho đất nước Cam Bốt bao nhiêu phúc lợi về kinh tế / economic
dividends.

 

Hình
7:
Ngày 25/10/2023 Thủ tướng Hun Manet với phong cách rất bình dị

và
gần gũi khi tới tỉnh Kampong Cham thăm một xưởng may mặc, gặp gỡ đông đảo các
công nhân

nam
nữ ở lứa tuổi thế hệ trẻ hơn ông, Hun Manet đã rất tự tin và hùng biện khi nói
về Dự án Kênh Funan

Techo
có tính cách lịch sử, sẽ đem lại cho đất nước Cam Bốt bao nhiêu phúc lợi về
kinh tế.

 [Nguồn: Khmer Times]

 
Dự
án lịch sử thủy lộ vận tải đầu tiên của Cam Bốt nối liền hệ thống sông Mekong
và đường biển, không chỉ có mục đích đơn thuần nhằm giải quyết những thách đố
khó khăn trong lãnh vực vận chuyển đường thủy, nhưng xa hơn thế, đây là một Con
Kênh Đa Năng / Multipurpose Canal với nhiều tham vọng, nhằm kích hoạt các hoạt
động kinh tế và xã hội tới một tầm mức cao mới. Với tầm nhìn là bảo đảm sự độc
lập có tính cách chiến lược cho một quốc gia nhỏ bé chỉ với ngót 17 triệu dân,
ít hơn dân số ĐBSCL là 20 triệu.
Với
những bước tiến hành ồ ạt tới mức báo động về Dự án Kênh Phù Nam Techo về phía
Cam Bốt, rõ ràng chính phủ Phnom Penh đã đốt 2 giai đoạn II (Tham vấn trước) và
III (Thỏa thuận) và quyết tâm nhanh chóng bằng những bước “nhảy vọt” thực hiện
cho bằng được dự án này, đặt Việt Nam trước một tình trạng đã rồi / fait
accompli, trong khi Việt Nam vẫn trong giai đoạn thu thập ý kiến (25/10/2023)
và rồi sẽ thảo luận giữa các chuyên gia, sau đó mới có tổng kết báo cáo lên Thủ
tướng chính phủ.
[sic]
 
DI
SẢN HUN SEN: MỘT THẾ HỆ CHA ĂN MẶN
Hun
Sen đã để lại cho Hun Manet một di sản về môi sinh rất nặng nề và cũng không dễ
dàng gì để chuyển đổi. Khi mà Hun Sen đã dứt khoát chọn đi với một “láng giềng
xa” là Trung Quốc với bất cứ giá nào, với cái giá rất đắt mà các “láng giềng gần”
phải trả, kể cả với chính đất nước Cam Bốt.
Khi
nói về những con đập dòng chính sông Mekong, Hun Sen đã có một tiếng nói nhất
quán hậu thuẫn cho chuỗi những con đập bậc thềm Vân Nam / Mekong Cascades của
Trung Quốc, và cả các con đập dòng chính ở Lào, cho dù điều đó đã đi ngược với
tất cả mối quan tâm của các quốc gia hạ lưu khác, trong đó có Việt Nam là quốc
gia cuối nguồn bị thiệt hại nhất.
Ngay
trên đất nước Cam Bốt, các khu rừng nguyên sinh / rainforest và rừng lũ / flood
forest đã bị tàn phá rộng rãi, một Biển Hồ như trái tim của Cam Bốt chỉ còn một
nhịp đập thoi thóp do thiếu nước, không còn 6 tháng với nước sông Mekong chảy
ngược vào Biển Hồ, nơi cũng là vựa cá lớn nhất và là nguồn protein chính của
người dân Cam Bốt. Tất cả ngày một cạn kiệt, chưa kể vấn nạn cả một hệ sinh
thái bị ô nhiễm: nước, không khí và thực phẩm đang hàng ngày đầu độc người dân
Cam Bốt.

 

Hình
8:
Ai cũng biết rằng trái tim Biển Hồ chỉ còn nhịp đập khi sông Mekong

trong
Mùa Mưa còn đủ nước đổ vào con sông Tonlé Sap tạo dòng chảy ngược

vào
Biển Hồ như một hiện tượng thiên nhiên kỳ diệu. Biển Hồ trong Mùa Khô chỉ với

diện
tích 2.500 km2, nhưng từ tháng 5 đến tháng 9 bước sang Mùa Mưa, khi nước con
sông

Mekong
dũng mãnh đổ về, khiến con sông Tonlé Sap đổi chiều, chảy ngược vào Biển Hồ làm

nước
hồ dâng cao hơn từ 8 tới 10 mét và tràn bờ; diện tích Biển Hồ tăng gấp 5 lần,

khoảng
hơn 12.000 km2.

 
Những
cánh rừng lũ / flooded forest của Biển Hồ là cái nôi nuôi dưỡng và tái sinh nguồn
thực phẩm khổng lồ chủ yếu là cá, chiếm tới hơn 60% lượng cá của Cam Bốt. Chính
con sông Mekong và Biển Hồ từng là cái nôi của nền Văn minh Angkor Khmer và nay
vẫn là mạch sống / lifeline của 17 triệu dân xứ Chùa Tháp.
 
Thủ
tướng Hun Sen, thì vẫn bình chân như vại trong suốt ngót 40 năm cầm quyền, với
ông thì chẳng có gì phải lo lắng. Hồi tháng 6 năm 2005, nhân buổi lễ thả cá giống
vào một hồ phía đông Cam Bốt, Hun Sen đã tỏ ra thỏa mãn với tình hình khai thác
con sông Mekong lúc bấy giờ. Trước khi bay sang dự Hội Nghị Thượng Đỉnh Côn
Minh, ông đã công khai lên tiếng ủng hộ Bắc Kinh đối với kế hoạch khai thác
sông Mekong, cho dù điều ấy đi ngược lại ý kiến quan ngại gần như báo động của
các chuyên gia bảo vệ môi sinh. Đi xa hơn thế nữa, ông Hun Sen còn cho rằng ý
kiến chỉ trích chỉ để chứng tỏ là họ chú ý tới môi sinh, và đôi khi họ dùng đó
như thứ rào cản nhằm ngăn chặn sự hợp tác nên có giữa 6 quốc gia. [AFP,
6/29/05].
 
Ngày
17/11/2010, tại thủ đô Nam Vang bên bờ con sông Tonle Sap, một lần nữa Thủ tướng
Hun Sen, sau Hội Nghị Thượng Đỉnh ACMECS [Ayeyawady-Chao Phraya-Mekong Economic
Cooperation Strategy] gồm 5 nước Cam Bốt, Miến Điện, Lào, Thái Lan và Việt Nam,
đã phủ nhận và bác bỏ mọi mối quan ngại về ảnh hưởng của các đập thủy điện trên
thượng nguồn đối với dòng chảy sông Mekong. Ông khẳng định rằng chu kỳ lũ lụt
hay hạn hán mới đây là hậu quả của thay đổi khí hậu chứ chẳng liên hệ gì tới
chuỗi những con đập thủy điện của Trung Quốc.
 
Khi
nói chuyện với các phóng viên báo chí, Hun Sen đã “giễu cợt / mocked” họ về các
ý tưởng cho rằng các con đập trên thượng nguồn sông Mekong đưa tới hậu quả làm
tụt giảm mực nước có tính cách lịch sử trong thời gian vừa qua. Như một thách đố,
ông đưa ra câu hỏi: “Liệu mực nước lên xuống dọc theo sông Mekong có phải là do
các đập thủy điện hay không?” Rồi cũng rất tự tin, ông Hun Sen tự đưa ra câu trả
lời bằng những con số: “Năm 1998, mực nước sông Mekong tụt thấp tới mức kỷ lục
7,5 mét, nhưng tới năm 2000, mực nước lại cao tới 12 mét.
 
Cần
mở một dấu ngoặc ở đây về hai thời điểm mà ông Hun Sen nêu ra:
_
Năm 1998, đã có con đập thủy điện lớn đầu tiên của Trung Quốc chắn ngang dòng
chính sông Mekong: đập Mạn Loan / Manwan 1.500 MW hoàn tất từ 1993, tiếp tục lấy
nước và hoạt động toàn công suất từ 1995; lại thêm con đập thứ hai Đại Chiếu
Sơn / Dachaoshan 1.350 MW cũng đang được xây cất. Không đủ mưa, lại bị giữ nước
trong hồ chứa, đã khiến mực nước hạ lưu sông Mekong xuống rất thấp tới 7,5 mét.
_
Năm 2010, mực nước lại xuống thấp tới mức kỷ lục trong vòng 50 năm qua ở vùng
đông bắc Thái và Lào, gây bao nhiêu lo ngại về an toàn thực phẩm, nước uống và
thủy lộ giao thông. Đây cũng là thời kỳ con đập thứ tư Tiểu Loan/ Xiaowan 4.200
MW, sau con đập Cảnh Hồng / Jinghong, còn được gọi là “con đập mẹ” với dung lượng
hồ chứa lên tới 15 tỉ mét khối – bằng tổng số dung lượng tất cả các hồ chứa
khác của tỉnh Vân Nam, đang lấy nước vào hồ chứa và bắt đầu hoạt động phát điện.
 
Nhưng
cũng vẫn theo ông Hun Sen, thì đơn giản đó chỉ là do “biến đổi khí hậu và khí
thải carbon; chính khí thải carbon đã làm những cơn mưa thay đổi bất thường”. Rồi
ông mạnh miệng khuyên nhủ: “Vậy các nhà hoạt động môi sinh đừng có quá đáng /
don’t be too extreme, và cũng đừng nói rằng vì các đập thủy điện mà thiếu nước ở
hạ nguồn. Đó là một sai lầm.” [6]
Phải
nhìn bức tranh toàn cảnh phức tạp, với những tác hại tích lũy và dây chuyền của
các con đập thủy điện trên nguồn nước, nguồn cá, nguồn phù sa, lúa gạo, và cả
gây ô nhiễm nơi hạ nguồn, chứ không thể như ông Hun Sen giản lược một cách thô
thiển bằng “vài con số” và một cụm từ “thay đổi khí hậu” rất thời thượng.
Trong
khi chính Bắc Kinh đang phải vất vả chống đỡ với sức ép của dư luận và cả cố gắng
xoa dịu sự chống đối của các nhóm cư dân vùng Bắc Thái và Lào đang là nạn nhân
trực tiếp của các con đập Vân Nam, thì ông Hun Sen lại tự nguyện biến mình
thành “một luật sư hùng biện cho Trung Quốc / nhưng bất cần lý lẽ.”
Ông
Hun Sen lãnh đạo quốc gia Cam Bốt, khi đứng trước nguy cơ cả một hệ sinh thái của
con sông Mekong và Biển Hồ đang bị suy thoái “một cách hiển nhiên và nhãn tiền”
thì chính ông đã lại cố ý phủ nhận bao nhiêu mối quan tâm chính đáng và đầy trí
tuệ trong suốt mấy thập niên qua của rất nhiều chuyên gia bảo vệ môi trường và
của các tổ chức môi sinh phi chính phủ như TERRA/ Towards Ecological Recovery
and Regional Alliance, IRN / International River Network, Viet Ecology
Foundation…
Thái
độ của ông Hun Sen rõ ràng là “phủi tay rũ bỏ trách nhiệm” bằng cách đổ lỗi
“cho thiên nhiên, cho thay đổi khí hậu” thay vì do sự bất lực của chính quyền
do ông lãnh đạo từ bấy lâu nay. Trước hết ông đã không màng gì tới bao nhiêu nỗ
lực để bảo vệ Biển Hồ – là trái tim của Cam Bốt, cũng là nguồn cá nguồn lúa gạo
của ngót 17 triệu người dân Cam Bốt, rộng hơn là bảo vệ nguồn tài nguyên mong
manh của con sông Mekong, đang đe dọa trên đời sống của ngót 70 triệu cư dân của
7 quốc gia ven sông.
 
Cứu
Trái Tim Biển Hồ – là cứu được cả hai vùng châu thổ Tonle Sap và ĐBSCL của Việt
Nam; phục hồi hệ sinh thái: đất, nước và rừng của Cam Bốt là một thách đố và là
nhiệm vụ vô cùng khăn của Hun Manet, của thế hệ lãnh đạo mới có trí tuệ và có tầm
nhìn xa cho những bước phát triển bền vững (sustainable development) và tương
lai thịnh vượng của xứ Chùa Tháp.
 
MEKONG
SỢI DÂY XÍCH ĐỊNH MỆNH
Trong
một bài viết nhan đề “Ngoại giao Láng giềng Cam Bốt, hướng đi trên Con Nước
Cuộn Sóng” / Cambodia’s Neighbourhood Diplomacy, Navigating Turbulent
Waters. (Khmer Times 25/10/2023), khi đề cập tới thời kỳ lãnh đạo của Thủ tướng
mới Hun Manet, học giả Chheang Vannarith, Chủ tịch của một think tank có tên là
Học viện Viễn kiến Á châu (Asian Vision Institute) đã viết:
“Cam
Bốt đang tiến sâu hơn nữa trong kết hợp vùng / regional integration – với tin
tưởng rằng tương lai hay định mệnh của Cam Bốt không thể tách rời ra khỏi vùng.
Chuyển đổi Cam Bốt thành một cửa ngõ / gateway, một trục / hub, hay là một quốc
gia cầu nối / bridging state trong lưu vực sông Mekong là một nỗ lực lâu dài /
long-term endeavor.”
Chheang
Vannarith viết tiếp: “Chính sách ngoại giao láng giềng của Cam Bốt / Cambodia’s
Neighbourhood Diplomacy, phải bắt rễ từ những nguyên tắc cơ bản / fundamental
principles mà ông viết tắt bằng 4 chữ M và 2 chữ P theo tiếng Anh [M4P2]:
Mutual respect / kính trọng nhau, Mutual understanding / hiểu biết nhau, Mutual
trust / tin cậy nhau, và Mutual interest of Peace and Prosperity / cùng quan
tâm tới Hòa Bình và Thịnh Vượng.” [3]
 
Nhận
định của người viết:
Vận mệnh hai dân tộc Khmer và Việt Nam, giống như bối cảnh thu hẹp của một tác
phẩm điện ảnh lừng danh của đạo diễn Stanley Kramer, phim Xiềng xích / La
Chaîne (1958): câu chuyện của hai tù nhân khác chủng tộc một trắng, một đen vừa
vượt thoát ra khỏi tù, cả hai vốn không ưa nhau nhưng lại bị trói buộc chung
vào một sợi xích không sao tách ra được, cứ thế mà họ tìm cách hành hạ nhau để
rồi cuối cùng cả hai hiểu được rằng họ phải sống hòa hợp để thoát cảnh trở lại
với cuộc sống ngục tù.
Sau
bao nhiêu đau thương và thăng trầm lịch sử, cuối cùng, đã đến một lúc cả hai
dân tộc Khmer và Việt Nam sớm nhận thức ra rằng, Sông Mekong là sợi xích
ràng buộc định mệnh của cả hai dân tộc, và Biển Hồ là trái tim chung, sớm muộn
họ phải tìm cho ra một giải pháp lâu dài, làm sao giải được lời nguyền để hai
dân tộc cùng tồn tại, cùng phát triển thịnh vượng và chung sống trong hòa bình.
 
NGÔ
THẾ VINH
California,
01/11/2023
 
Tham
khảo:
1/
Progress of the Funan Techo Canal Project. Harbor Property. Latest news
12/10/2023
https://www.harbor-property.com/news/detail/1801/progress-of-the-funan-techo-canal-project
2/
China to Conduct Feasibility Study on “Funan Techo Canal” Project, Beijing
(FN), October 18, 2023
http://m.en.freshnewsasia.com/index.php/en/localnews/41715-2023-10-18-02-08-54.html
3/
Cambodia’s Neighbourhood Diplomacy, Navigating Turbulent Waters. Chheang
Vannarith. Khmer Times Oct 25, 2023
https://www.khmertimeskh.com/501381319/cambodias-neighbourhood-diplomacy-navigating-turbulent-waters/
4/
Từ Đế chế Phù Nam Khmer tới con Kênh Lịch sử Funan Techo của Vương quốc Cam Bốt.
Ngô Thế Vinh, Việt Ecology Press 10/10/2023:
https://vietecologypress.blogspot.com/2023/10/tu-e-che-phu-nam-khmer-toi-con-kenh.html
5/
Đại Vận Hà Phù Nam của Vương Quốc Cam Bốt – Âm mưu thâm độc của Bắc
Kinh. Phạm Phan Long, VEF 10/10/2023
http://vietecology.org/article/article/6445
6/
Thủ tướng Hun Sen với Thảm họa Môi sinh lớn nhất khi “Trái tim Biển Hồ” ngưng đập.
Ngô Thế Vinh, Việt Ecology Foundation
http://vietecology.org/article/article/57

 
BS
Ngô Thế Vinh, tác giả hai cuốn sách: Cửu Long Cạn Dòng, Biển Đông Dậy Sóng
[2000], và ký sự Mekong Dòng Sông Nghẽn Mạch [2007]; liên quan tới các vấn đề
môi sinh và phát triển Lưu vực sông Mekong và ĐBSCL. Hình: tác giả đang băng
qua Biển Hồ, tới khu Bảo Tồn Sinh Thái Tonle Sap. [12/2001]
NGÔ
THẾ VINH