CHIỀU THU, ĐỌC TỜ THƠ, ‘MÙA SIÊU THỰC’ CỦA NGUYỄN XUÂN THIỆP

Vũ
Hoàng Thư

 

Mùa Siêu Thực.

Photo: Vũ Hoàng Thư

 

Ngày
trọng thu, có mây mù và hứa hẹn mưa. Tôi lật Tờ Thơ, Mùa Siêu Thực, từ thi sĩ
Nguyễn Xuân Thiệp gửi tặng. Thơ in trên một tờ giấy khổ lớn được xếp gấp làm
tư.

 

Tờ
thơ và những nếp gấp.

 

Những
nếp gấp mở phơi cho thơ phôi dạng hình hài, dàn trang phong thái, nội dung phía
sau là lung linh trùng phức của một mùa đang hiện hình trước mặt mà đồng thời
cũng hiện tiền mông lung đương hủy. Những đốm sáng pháo bông, rực ngời quá khứ,
thế giới của giấc mơ không thể chia phân với thực tại trước mặt. Tôi nhận ra
chiều thu đã trầm hương quá đỗi, và mơ hồ kết tụ của sương khói phôi pha giọng
vút nức nở Nicoletta không dưng vọng về, Il est mort le soleil / quand tu m’as
quittée (1). Mặt trời đã chết khi em rời xa. Người con gái tóc vàng mắt xanh
hay Em thăm thẳm vạn đợi thi ca chốn Eden vừa khuất bóng?

 

Nhưng
xa và gần là như thế nào trong Mùa siêu thực trong một chiều rất siêu thực?
Vàng của dã quỳ thành chói chang rực đỏ mặt trời trong ngày tôi ngừng hiện hữu.
Những dấu-chấm-đóng-dấu-nguyễn-xuân-thiệp khiến ta dừng lại làm bậc thang bước
nghĩ [không ngừng nghỉ] trèo leo chân thềm hư linh trước một ngày tàn. Em đứng.
tưởng niệm tôi trên đồi quỳ. đỏ. Em đi vớt mặt trời không về nữa… Tôi và mặt trời,
cùng ửng đỏ mà thật sự đã không còn.

 

bé
thơ ơi

rồi
một ngày

em
đứng. trên đồi hoa quỳ. đỏ

tưởng
niệm tôi

xin
đừng khóc

ngày
đã tàn. và ngày đang rơi

cô
bé đi vớt mặt trời

không
về nữa…

(DÃ
QUỲ ĐỎ)

 

Cô
bé đi vớt mặt trời/ không về nữa, một hình ảnh lãng mạn nhất trong những gì
lãng mạn nhất ở cõi đời này. Dang tay vớt mặt trời, chân vẫy lên triều sông
Ngân, tia nhìn thâu suốt trăng sao, ta nắm lấy quyền quyết định trong tay đối với
vũ trụ và đối với chính thân phận mình. Em không về, hay mặt trời không về, giữa
mênh mông chiều của những điều bất khả? Giữa biên giới mất/còn, xa/gần, đi/về…
làm thế nào giữ lại tinh thể trong dồn dập hí trường? Cõi đời đó, dẫy đầy ngã
ba, ngã tứ đa đoan thổn thức, làm sao biết quá gần là thiêu đốt, tránh xa là
băng giá man khơi, đâu là trung đạo để khỏi phải mang số phần Phaethon? Chuyện
kể, Phaethon, con trai của thần mặt trời Helios, năn nỉ xin cha mình được lái cỗ
xe mặt trời trong một ngày. Cuối cùng Helios đành chấp thuận sau bao lần can
ngăn vì ông biết hành trình thiên thể đó là một cơn cuộc giằng co lưỡng cực, dễ
dàng tiêu ma thể tính bình sinh trong tóc tơ. Quả thật, Phaethon không thể điều
khiển được cỗ xe ngựa của cha mình. Một xe trong cõi hồng trần như bay (2) ấy
khi thì quá gần mặt đất làm thiêu rụi địa cầu, lại khi đùng đùng gió giục mây vần
(2) xa lắc, làm băng giá cõi nhân gian. Từ đó có sa mạc trần gian, từ đó có
băng dương lạnh lùng khắc khoải. Cuối cùng, Zeus phải ra tay hạ Phaethon bằng một
tia sét để cứu lấy địa đàng. Phaethon rơi xuống sông Eridanus, các chị gái
Heliades của Phaethon biến thành những cây bạch dương đen vì họ thương tiếc
chàng…

 

Lần
theo nếp gấp tờ thơ, ngẫu nhiên dừng lại ở vài đoạn, bắt gặp những bước dặm chiều
thu miên man hồn tiếng gió. chùa cổ. con bướm, những thực tại như ô buồng đóng
khung một mình, không cửa, trong một ngôi nhà không mái. Những giấc mơ mà biên
giới thực hư đã nhòa.

 

mình
tôi đi giữa những tờ kinh

còn
nghe. tiếng gió. trên gác chuông. chùa cổ

vị
sư già. đã rời đi

con
bướm. hoàng hoa. trên phương trượng

còn
thức. đợi. người

(ĐI
GIỮA NHỮNG TỜ KINH)

 

Con
bướm trên phương trượng còn thức đợi người khi vị sư già đã rời đi. Sự tương phản
trong nhịp bước còn và mất, đi và chưa đi. Chim ơi sao không về lại, để hư vô
trở gót giữa tờ kinh! Những câu thơ làm nhớ đến một tương phản khác khi chú bướm
nằm xếp cánh trên đại hồng chung im lìm của Buson,

 

Tsurigane
ni   tomarite nemuru   kochō kana

Buson

 

on
the temple bell

fast
asleep –

a
butterfly

(trans.
by Jane Reichhold)

 

lặng
yên treo đại hồng chung

trầm
giấc điệp

cánh
bướm cùng nghỉ chân

(Vũ
Hoàng Thư phỏng dịch)

 

Chuông
chùa lớn và nặng, chú bướm vừa bé và nhẹ, im nằm bên nhau trong một không gian
nhất thời [transient] lặng yên, tạm bợ của quãng kỳ chốc lát. Rồi bướm sẽ trở
mình vì một tiếng chuông đánh thức giấc mơ, thật ngẫu nhiên hay từ bất trắc?

 

nơi
khung cửa

con
bướm monarch. nhìn thấy trong giấc mơ nào

đang
vỗ cánh

gây
ra những chấn động. màu hổ hoàng

(CHIỀU.
VẪN SIÊU THỰC. CHIỀU)

 

Hiệu
ứng từ cánh bướm, thi sĩ nghe sóng âm trở thành màu sắc, nhãn nhĩ viên thông
không còn biên giới, vẽ nên nét đẹp hổ hoàng của thu, vàng mơ của cánh rụng. Tất
cả đang trở về. Về cội hay một nơi lâu xưa, mênh mang trầm tịch của những gì cô
liêu nhất.

 

Một
chiều. nhạt nắng

gió
lạnh thổi về

nghe
thu vàng hát

đường
chiều

lá
rụng

chợt
thấy. chiếc nón của mình

lăn.
trên đường phố

sài
gòn

xưa

(NGHE
THU VÀNG HÁT)

 

Nghe
Thu Vàng hát trong một chiều thu là nghe tiếng suối từ chốn đại ngàn lóng thành
giọt, rót liên hòa về biển.

 

Tờ
thơ Mùa Siêu Thực của Nguyễn Xuân Thiệp gồm 19 bài thơ tuyển, một chiêu niệm về
mất và còn, cái mất mơ hồ chung nhập cùng cái còn đang hiện hữu và cái đương là
cũng mơ hồ không kém. Tất cả dâng lên niềm lâng của nhớ, những bâng khuâng
không cánh, hay đã gãy cánh từ lâu vẫn còn nằm mãi bên đời. Như tiếng chuông
trong một chiều thu, dội bật lại từng tiếng lòng, Ai về âm thầm nẻo cũ bâng
khuâng tình xưa? (3)

 

VŨ
HOÀNG THƯ

Tháng
11, 2023

 

(1)
Il est mort le soleil, nhạc Hubert Giraud et Pierre Delanoë, Nicoletta hát.

(2)
Đoạn trường tân thanh, Nguyễn Du

(3)
Tiếng chuông chiều thu, nhạc Tô Vũ

 

***
Thơ trích từ tờ thơ Mùa Siêu Thực của Nguyễn Xuân Thiệp:

 

TÔI
ĐI. TÓC TRÊN CÂY

 

mùa
này

cây
sầu đông. đầu ngõ. còn ra hoa. tím

tôi
đi. một mình

tóc
trên cây

trăng
mùa xưa. đôi mắt

chợt
thấy lại

một
mái trưòng

ngói
đỏ

buổi
thiếu thời. ở huế

chiếc
xe đạp. kính koong

em

em
có cùng tôi. về lại

 

*

 

TÌM
ĐÂU. MÁI NHÀ

 

bao
giờ

về

ngồi.
dưới gốc cây hoa gạo. chùa xưa

nghe
chiều rơi

đọc
bài thơ vương phủ

nhớ

vầng
trăng

mắt
em

trong
lá

mái
tóc ngày nào

như
thơ anh

ảo.
quỳnh hương

 

anh
đi

qua
bao dốc núi

bờ
truông

không
tìm đâu thấy

mái
nhà

 

*

 

HÀNH
GIẢ VÁC TRĂNG QUA BÃI QUẠNH

 

hành
giả

từ
túp lều cây chuối

bước
ra

mang
theo. những câu thơ. haiku

và
nắm xôi

vừa
đi. vừa đọc thơ. vừa nhai

chợt
đâu nguyệt thực

buông
hết

một
mình vác vầng trăng. đỏ

đi
qua bãi sông hằng

trời
mạn đà la

hahaha

 

*

 

THỜI
GIAN

 

ông
basho

một
năm lại qua

nón
lá đội đầu

chân
buộc giày rơm

đi
tìm chiếc lá kiri

còn
ông thiệp

một
năm lại qua

mũ
dạ

khăn
quàng cổ

đi
tìm bông hoa giấy

rụng.
tàn

môi
ai. nơi góc tường kia

 

*

 

ĐI
GIỮA NHỮNG TỜ KINH

 

tôi
đi giữa những tờ kinh

nắng.
hong trên màu lá

vàng.
xưa

có
tiếng gọi

trời
hư vô. nghiêng bóng cây

chim
ơi. chim. sao không về lại

mình
tôi đi giữa những tờ kinh

còn
nghe. tiếng gió. trên gác chuông. chùa cổ

vị
sư già. đã rời đi

con
bướm. hoàng hoa. trên phương trượng

còn
thức. đợi. người

 

*

 

CHIỀU.
VẪN SIÊU THỰC. CHIỀU

 

em
có nghe

em
có nghe

vẫn
tiếng còi tàu

buổi
chiều

âm
vang qua khu rừng. natick

những
cánh dã quỳ. tứa máu. run rẩy

người
không còn ngồi vẽ. trong quán

cà
phê xưa *

nơi
khung cửa

con
bướm monarch. nhìn thấy trong giấc mơ nào

đang
vỗ cánh

gây
ra những chấn động. màu hổ hoàng

trên
phế tích. mùa qua

anh
thấy mình ngồi

đốt
lại đống lửa

lá
thông khô

những
khuôn mặt bạn bè. chợt hiện

đinh
cường. lê uyên phương. tôn nữ kim phượng

thanh
sâm

và
tiếng ai

gọi
mình trong gió

thiệp
ơi. thiệp ơi

về
đi

 

chiều.
vẫn siêu thực. chiều

 

*ôi.
nhớ Đinh Cường ở quán cà phê Starbucks

 

*

 

TÁCH
CÀ PHÊ

 

xưa

mỗi
buổi sáng

anh
pha cà phê trong hai cái tách sành. nâu

một
cho anh

và
một cho em

với
nụ cười tỏa khói

 

giờ
đây

anh
chỉ pha

một
tách

cho
anh

ôi.
em đâu còn nữa

nước
mắt rơi

trên
những cái tách đứng sắp hàng

tách
của chiếc lá khô

tách
bông hoa. rũ cánh

tách
mái tóc. hong

tách
là con mắt. không bao giờ nhắm nữa

và
anh quỳ xuống

gục
đầu

NXT